| Paleolit | PALEOLIT [gr.], archeol. starsza epoka kamienia, termin zaproponowany przez J. Lubbocka (1865) na oznaczenie starszego odcinka epoki kamienia („wieku kamienia 艂upanego”), w celu odr贸偶nienia go od odcinka m艂odszego, neolitu („wieku kamienia g艂adzonego”). Dzi艣 termin ten obejmuje okres pradziej贸w od czas贸w, kiedy cz艂owiek zacz膮艂 produkowa膰 narz臋dzia (ok. 4–4,5 mln lat temu) do schy艂ku epoki plejstocenu (ok. 8300 p.n.e. dla teren贸w 艣rodk. Europy). Paleolit dzieli si臋 na: paleolit dolny (ok. 4–4,5 mln lat–ok. 120 tys. lat p.n.e.), paleolit 艣rodkowy (ok. 120 tys.–ok. 40 tys. lat p.n.e.), paleolit g贸rny (ok. 40 tys.–ok. 8300 lat p.n.e.). Ko艅cowa cz臋艣膰 paleolitu g贸rnego (ok. 11 000–ok. 8300 lat p.n.e.) bywa nazywana paleolitem schy艂kowym. Paleolit dolny to okres, kiedy przedstawiciele form przedludzkich (proteroantropy i archantropy) produkowali prymitywne, rdzeniowe narz臋dzia kam. i krzemienne (narz臋dzia otoczakowe, pi臋艣ciaki; otoczakowe kultury, abwilska kultura, aszelska kultura, a tak偶e klakto艅ska kultura), wznosili pierwsze budowle mieszkalne, umieli wykorzystywa膰 ogie艅. W paleolicie 艣rodkowym paleoantropy (homo sapiens neanderthalensis) produkowa艂y g艂. narz臋dzia od艂upkowe (zgrzeb艂a, no偶e tylcowe, ostrza), u偶ywaj膮c w tym celu skomplikowanych technik krzemieniarskich (lewaluaska technika, mustierska technika, mikocka kultura, mustierska kultura), stworzyli zal膮偶ki kultury duchowej (obrz膮dek pogrzebowy, przechowywanie czaszek przodk贸w, rytualny kanibalizm). W paleolicie g贸rnym pojawi艂y si臋 neoantropy (Homo sapiens fossilis) odpowiadaj膮ce zar贸wno pod wzgl臋dem budowy fiz., jak i potencjalnych mo偶liwo艣ci umys艂owych cz艂owiekowi wsp贸艂czesnemu. Nast膮pi艂 w贸wczas gwa艂towny rozw贸j wi贸rowych technik krzemieniarskich i ogromne zr贸偶nicowanie form narz臋dziowych z silnie zaznaczaj膮cymi si臋 lokalnymi odmienno艣ciami tradycji produkcyjnych; rozkwit przemys艂u rogowego i ko艣cianego, zw艂. zwi膮zanego ze stosowaniem wyszukanych strategii my艣liwskich; r贸偶norodne formy budownictwa mieszkalnego; bogactwo obiekt贸w sztuki w postaci ryt贸w, malowide艂 i p艂askorze藕b naskalnych, a tak偶e plastyki figuralnej, ozd贸b i ornamentyki na narz臋dziach. G艂贸wnymi kr臋gami kulturowymi wyr贸偶nianymi w paleolicie g贸rnym Europy s膮: kultury ostrzy li艣ciowatych, kultury oryniackie, kultury magdale艅skie i kultury graweckie. Paleolit schy艂kowy jest wyr贸偶niany g艂. dla obszar贸w Ni偶u 艢rodkowoeuropejskiego i wi膮偶e si臋 ze sta艂ym zasiedleniem tych ziem przez gromady ludzkie po ust膮pieniu ostatniego zlodowacenia (W眉rm). W okresie tym wyr贸偶nia si臋 2 g艂. kr臋gi kulturowe: tarnowia艅ski kr膮g (z tylczakami), zwi膮zany genetycznie z kr臋giem kultur magdale艅skich (tarnowia艅skie kultury), oraz kr膮g kultur li艣ciakowych.
Komentarze: Nowa encyklopedia powszechna PWN © Wydawnictwo Naukowe PWN SA |
S艂owniczek 
