|
Próba rekonstrukcji wierzeń i organizacji pogrzebu w świetle źródeł archeologicznych i pisanych |
|
|
|
Joanna Kalaga
|
|
Strona 1 z 8 Prezentujemy fragment książki (pracy habilitacyjnej) autorstwa dr Joanny Kalagi, Warszawa 2006.
Próbą rekonstrukcji
organizacji pogrzebu obejmiemy jego etap właściwy, to znaczy od momentu
kremacji zwłok do złożenia przepalonych szczątków w grobie. Fazę zabiegów
poprzedzających kremację a więc od chwili zgonu człowieka do czasu umieszczenia
zwłok na stosie, jak i wszelką działalność nie wiążącą się bezpośrednio z
pogrzebem (obmywanie, namaszczanie, modły, gesty i inne) pominiemy z uwagi na
to, że są one nieuchwytne dla badań archeologicznych. Zagadnienia te
szczegółowo opracowała H. Zoll-Adamikowa. Bezcelowe byłoby powracać do
nich ponownie wobec braku jakichkolwiek rzeczowych danych pozwalających
zweryfikować poczynione przez nią ustalenia. Dla ukazania pełniejszego obrazu
rekonstruowanego obrządku pogrzebowego z obszaru będącego przedmiotem naszych
badań wykorzystamy również przekazy źródeł pisanych, choć i one też doczekały
się omówienia w literaturze. Z uwagi jednak na znajdujące się w nich dane o
niektórych aspektach uroczystości pogrzebowych, dobrze ilustrują i uzupełniają
zwyczaje pogrzebowe (czytelne w świetle źródeł archeologicznych) ludności
mieszkającej we wczesnym średniowieczu w międzyrzeczu Liwca, Bugu i Krzny.
Zdawać sobie jednak musimy sprawę, że treści w nich zawarte nie odnoszą się
bezpośrednio do tych ziem. Zapewne jednak informują o ogólnosłowiańskich
praktykach pogrzebowych i jako takie mogą być pośrednio wykorzystane do
interpretacji zjawisk sepulkralnych zachodzących także na środkowym Pobużu.
Katalogu źródeł pisanych nie będziemy prezentować. Jest on dobrze znany
Czytelnikowi zarówno z opracowań archeologicznych, jak i historycznych. Wobec
powyższego dalej odwoływać się będziemy bezpośrednio do tytułu lub autora
omawianego źródła.
Rekonstrukcją obejmiemy
następujące etapy i zabiegi związane z przebiegiem pogrzebu na środkowym
Pobużu: wybór i lokalizacja miejsca kremacji, budowa stosu ciałopalnego,
transport ciała zmarłego na miejsce kremacji, warunki jej przebiegu,
przygotowanie pochówku, zakładanie grobu, składanie i wyposażanie pochówku.
Jak wyżej zaznaczyliśmy
właściwe uroczystości pogrzebowe rozpoczynały się od kremacji zwłok zmarłego.
Nie możemy jednak ustalić ani w świetle źródeł archeologicznych, ani pisanych -
w jakim czasie po zgonie człowieka przystępowano do tej czynności. Pewną refleksję
na ten temat budzić może zapis tak zwanej „relacji Wulfstana" z
końca IX wieku, z tym, że dotyczący praktyk pogrzebowych stosownych u Prusów,
gdzie „...gdy umrze jakiś człowiek niespalony leży on w swoim domu u rodziny
i przyjaciół miesiąc lub niekiedy dwa; królowie zaś i inni wysoko postawieni
ludzie o tyle dłużej, ile więcej mają bogactw; niekiedy przez pół roku nie są
oni spaleni i leżą na wierzchu w swoich domach. A Estowie posiadają taką umiejętność,
że potrafią wytwarzać zimno. I dlatego nieboszczyk leży tam długo i nie
rozkłada się ponieważ działają na niego zimnem...". Jeśli „relacja Wulfstana" miałaby jakieś odniesienie do słowiańskiego, ciałopalnego
obrządku pogrzebowego to przyjmować możemy, że w strefie pogranicza
słowiańsko-pruskiego, do którego między innymi można zaliczyć obszar nas
interesujący, mogło dojść do zapożyczeń w tym względzie i Słowianie również
mogli zdobyć umiejętności przetrzymywania przez jakiś czas ciała zmarłego. Niejasny
jest tylko w ich przypadku cel takiej działalności. W pruskiej tradycji
sepulkralnej powyższe postępowanie było uzasadnione koniecznością odbycia -
przed kremacją - rytualnych uczt na koszt majątku zmarłego i podziału jego
dóbr.
<< |« start < « wstecz 1 2 3 4 5 6 7 8 dalej » > koniec »| >>
|
