|
|
 |
|
Wa偶ne odkrycie polskich archeolog贸w w Libiijskim Ptolemais |
|
|
|
PAP- Nauka w Polsce
|
Polscy archeolodzy, pracuj膮cy w Ptolemais w Libii, odkryli skarb rzymskich monet pochodz膮cy z II-III wieku, o wadze oko艂o 12,5 kg. Kontekst niecodziennego znaleziska pozwoli艂 ustali膰 prawdopodobn膮 dat臋 trz臋sienia ziemi, kt贸re dotkn臋艂o Cyrenajk臋 w III w. n.e.
„Skarb znaleziony przez Polak贸w ju偶 dzi艣 jest oceniany jako najwi臋ksze
odkrycie numizmatyczne w dziejach bada艅 nad antyczn膮 Cyrenajk膮” –
podkre艣la uczestnik jesiennych bada艅 Piotr Jaworski, archeolog i
numizmatyk z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego.
„W dotychczasowej, ponad 100-letniej, historii bada艅 archeologicznych w Cyrenajce odkryto zaledwie kilka niewielkich skarb贸w monetarnych, z kt贸rych 偶aden nie pochodzi艂 z okresu wczesno- lub 艣rodkoworzymskiego” - dodaje.
Cyrenajka to historyczna kraina we wschodniej Libii nad wybrze偶em Morza 艢r贸dziemnego. Tam znajduje si臋 Ptolemais (obecnie Tolmeita), miasto za艂o偶one w pierwszej po艂owie III w. przed Chr.
Od 2001 roku archeolodzy z IAUW prowadz膮 wykopaliska w centralnej cz臋艣ci tego miasta. „Tegoroczny sezon uzna膰 mo偶na za najobfitszy w odkrycia ze wszystkich dotychczas przeprowadzonych. Odkryli艣my m.in. ok. 10 rze藕b, warsztat produkcji lampek terakotowych, now膮 will臋, bazylik臋, no i przede wszystkim skarb monet. Wykonali艣my te偶 kilka tysi臋cy zdj臋膰 z latawca” – wylicza Jaworski.
KLUCZ DO POZNANIA STARO呕YTNEJ EKONOMII
Monety znaleziono w ruinach jednego z badanych przez archeolog贸w pomieszcze艅 o charakterze przemys艂owo-us艂ugowym. „Podejrzewamy, 偶e skarb ten stanowi艂 doch贸d wypracowany w jednym z warsztat贸w, a zarazem maj膮tek jego w艂a艣ciciela” – zaznacza archeolog.
„Skarb w momencie znalezienia liczy艂 566 monet, jednak do tego nale偶y doliczy膰 ponad 20 sesterc贸w, znalezionych w pobli偶u jeszcze przed jego odkryciem. Tylko 15 monet wchodz膮cych w sk艂ad znaleziska stanowi膮 nomina艂y srebrne – antoniniany. Pozosta艂e monety to sesterce pochodz膮ce, z dwoma wyj膮tkami, z mennicy rzymskiej. Wspomniane wyj膮tki to dwie monety – Trajana i Marka Aureliusza – wybite w mennicy Kyrene, pierwszej greckiej polis za艂o偶onej w Afryce i historycznej stolicy regionu” – dodaje.
呕adna z monet wchodz膮cych w sk艂ad skarbu nie zosta艂a wybita po 249 r. n.e. Najstarsze, z pocz膮tku II w., pochodz膮 z czas贸w panowania Trajana (98-117 r.), najm艂odsze – z czas贸w Filipa Araba (244-249 r.).
Monety z II wieku nosz膮 艣lady d艂ugotrwa艂ego obiegu, natomiast egzemplarze wybite w III wieku, ze wzgl臋du na kr贸tki okres obiegu, zachowa艂y si臋 w stanie bardzo dobrym. „Wszystkie one wymagaj膮 profesjonalnej konserwacji” – podkre艣la archeolog.
Wed艂ug niego, pe艂ne odczyszczenie i opracowanie ca艂ego zespo艂u monet tworz膮cych skarb, przynie艣膰 mo偶e odpowied藕 na wiele wa偶nych dla ca艂ej Cyrenajki pyta艅 natury ekonomicznej. „Dowiemy si臋, jaka by艂a struktura masy pieni臋偶nej pozostaj膮cej w obiegu na terenie Cyrenajki oko艂o po艂owy III wieku, jaki udzia艂 w obiegu lokalnym mia艂y emisje pochodz膮ce z lokalnej mennicy w Kyrene, spr贸bujemy pozna膰 ceny towar贸w i us艂ug oraz powi膮zan膮 z nimi si艂臋 nabywcz膮 pieni膮dza na rynku wewn臋trznym” – wylicza Jaworski.
KONTROWERSYJNE TRZ臉SIENIE ZIEMI
R贸wnie ciekawy jest kontekst znaleziska. „Skarb stanowi艂 jedno skupisko monet le偶膮cych na posadzce, w formie kopca, bez opakowania. Przypuszczalnie znajdowa艂 si臋 on pierwotnie w opakowaniu wykonanym z materia艂贸w organicznych, kt贸re si臋 nie zachowa艂o” – t艂umaczy.
Jego zdaniem, dobrze udokumentowany kontekst archeologiczny towarzysz膮cy znalezisku pozwala z du偶膮 pewno艣ci膮 wskaza膰 trz臋sienie ziemi i jego konsekwencje jako przyczyn臋 zasypania zespo艂u monet i niepodj臋cia go przez w艂a艣ciciela. „Skarb stanowi pierwsze pewnie datowane 艣wiadectwo archeologicznie wskazuj膮ce na skutki trz臋sienia ziemi, kt贸re ok. po艂owy III wieku dotkn臋艂o Cyrenajk臋” – uwa偶a archeolog.
„Ze wzgl臋du na dat臋 wybicia najm艂odszej z monet nale偶膮cych do skarbu – 249 rok – wydaje si臋 prawdopodobne, 偶e katastrof膮 potwierdzon膮 skarbem z Ptolemais jest najbli偶sze mu chronologicznie trz臋sienie ziemi z 251 roku (o kt贸rym wiadomo, 偶e zniszczy艂o Kret臋), nie za艣 to, kt贸re mia艂o miejsce w 262 roku, a kt贸re (ze wzgl臋du na w膮tpliwej warto艣ci wzmiank臋 w +Scriptores Historiae Augustae+) uznawane by艂o dotychczas przez badaczy za wydarzenie o najwi臋kszym znaczeniu dla regionu” – informuje Jaworski.
„艢wiadczy膰 o tym mo偶e brak w skarbie monet wybitych w okresie oddzielaj膮cym oba wydarzenia; okresie – dodam – niezwykle wa偶nym dla mennictwa rzymskiego, bo przypadaj膮cym na pocz膮tek wielkiego kryzysu monetarnego, kt贸ry za panowania Waleriana i jego syna Galiena dotkn膮艂 ca艂e Cesarstwo” – dodaje.
Trz臋sienia ziemi w tym rejonie nie s膮 czym艣 zaskakuj膮cym; sporadycznie nawiedzaj膮 Cyrenajk臋 tak偶e wsp贸艂cze艣nie. „W staro偶ytno艣ci prowadzi艂y one niekiedy do unicestwienia ca艂ych, pot臋偶nych miast” – przypomina archeolog.
„Opisy dw贸ch wielkich katastrof, kt贸re dotkn臋艂y Cyrenajk臋 w staro偶ytno艣ci, znale藕膰 mo偶na w 藕r贸d艂ach antycznych. Sprawa trz臋sie艅 ziemi w Cyrenajce, zniszcze艅 jakie przynios艂y oraz, co z tym zwi膮zane, wp艂ywu jaki wywar艂y one na dzieje tego obszaru (chocia偶by poprzez upadek jednych o艣rodk贸w, np. Kyrene i wzrost znaczenia innych, np. Ptolemais) nale偶y do elementarnych i wci膮偶 nie rozstrzygni臋tych problem贸w stoj膮cych przed badaczami” – zaznacza Jaworski.
***
Archeolodzy z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego ju偶 od 2001 roku prowadz膮 pod kierunkiem prof. dr hab. Tomasza Mikockiego wykopaliska w Ptolemais, stolicy p贸藕norzymskiej prowincji Libya Superior. Podczas sze艣ciu sezon贸w wykopaliskowych odkrytli oni kilka tysi臋cy zabytk贸w ruchomych, reprezentuj膮cych takie kategorie znalezisk, jak ceramika (kategoria zdecydowanie najliczniejsza), lampki (ponad 1000 egzemplarzy w ca艂o艣ci lub fragmentach), obiekty kamienne (m.in. kilkana艣cie rze藕b i inskrypcje), szklane, terakotowe, ko艣ciane, metalowe, a tak偶e monety (w liczbie ok. 1300). Media w Polsce i na 艣wiecie wielokrotnie informowa艂y o odkryciu przez misj臋 polsk膮 pe艂nego mozaik i malowide艂 艣ciennych domu nale偶膮cego w 1 po艂. III w. do bogatego Rzymianina, kt贸rego imi臋 – Lucjusz Akcjusz (gr. Leukaktios) – przetrwa艂o, uwiecznione w dw贸ch inskrypcjach mozaikowych.
Wi臋cej o dotychczasowych badaniach w Ptolemais na stronie: www.archeo.uw.edu.pl/ptolemais .
PAP- Nauka w Polsce, Adam Lisiecki
reo
{mos_sb_discuss:7} |
|
|
