|
|
 |
|
Polskie badania szwedzkiego centrum kultowo-politycznego |
|
|
|
PAP Nauka w Polsce
|
Po 15 latach polski archeolog kończy badania na stanowisku Gamla Uppsala w Szwecji. Wykopaliska, prowadzone w tym ważnym dla historii i tożsamości narodowej Szwedów miejscu, przyniosły cenne rezultaty.
„Odkryliśmy między innymi liczne obiekty o przeznaczeniu kultowym oraz
relikty wału drewniano-kamiennego, odgradzającego sakralną część
królewskiego obejścia od 'zwykłego świata'. Wszystko datowane na epokę
żelaza i czasy wikingów. Po drugiej stronie kompleksu rozpoznaliśmy
także najstarszy cmentarz chrześcijański z tej okolicy” – wymienia
profesor Władysław Duczko , archeolog z Akademii Humanistycznej im. A.
Gieysztora.
SŁAWA STAREJ UPPSALI
Gamla (Stara) Uppsala jest położona kilka kilometrów na północ od uniwersyteckiego miasta Uppsala. Tu, przez pierwsze tysiąclecie znajdowało się centrum kultowo-polityczne Szwedów. Na rozległy kompleks zabytkowy składają się trzy wielkie kopce grobowe z VI w., cmentarzyska z setkami większych i mniejszych kurhanów, oraz była rezydencja królewska z dwoma sztucznymi wzniesieniami, na których stały budynki halowe.
“Swoją sławę zawdzięcza Stara Uppsala krótkiej wzmiance z około 1070 roku, w której jest przedstawiona jako główny ośrodek kultu pogańskiego ze złotą świątynią z trzema posągami bogów, źródłem ofiarnym i świętym gajem, na którego drzewach wieszano ludzi i zwierzęta, takie jak konie i psy, wszystkie płci męskiej. Jeszcze w średniowieczu pisano o Uppsali jako największym skandynawskim centrum kultu płodności a samo królestwo Szwedów nazywano 'królestwem Uppsali'. Po chrystianizacji Szwedów, od połowy XII wieku, Uppsala stała się głównym ośrodkiem nowej religii – siedzibą arcybiskupstwa” – opowiada archeolog.
TAJEMNICZE OBIEKTY, RYTUALNE UCZTY I OFIARY
Prof. Duczko swoje badania rozpoczął w miejscu uznawanym za mało interesujące – poniżej królewskiego obejścia. Wykopaliska przyniosły jednak rewelacyjne odkrycia – wykazały obecność różnorodnych budowli i obiektów stawianych w tym miejscu w ciągu kilkuset lat, od okresu wpływów rzymskich do epoki wikingów.
Jak przystało na centrum kultowe, odkryte obiekty prawdopodobnie pełniły funkcje sakralne. “Odkryliśmy miedzy innymi spalony dom z setkami glinianych przęślików – na jednym z nich był wyryty napis runiczny. Należy on do jednych z najstarszych pochodzących ze Szwecji” – informuje Duczko.
„Kolejny obiekt to jama z V w., przy której stał drewniany pal – prawdopodobnie figura ludzka. Jama miała zastanawiającą zawartość – w skład jej wypełniska wchodziły luźna ziemia z dużą ilością błyszczącej miki oraz dwie kości zwierzęce ułożone na krzyż. Na samym dnie natomiast odsłoniliśmy trzy płaskie kamienie, pod jednym z nich – środkowym – leżał ząb krowi. Jest to typowe miejsce ofiarne” – wyjaśnia.
Archeolodzy odkryli także datowane na wczesny okres wikingów (początek IX wieku), działki oddzielone rowkami i deskami. “W ziemi jednej z nich znalezione zostały surowce do produkcji szklanych paciorków oraz woskowa świeca – najstarsza w Szwecji. Na powierzchni działek nie stały jednak budynki, raczej były one miejscami wyodrębnionymi, na których odbywały się jakieś ceremonie. Może o tym świadczyć działka wyłożona małymi kamieniami, na których leżały kości prosiaków oraz koni – typowe pozostałości po ucztach rytualnych: mięso końskie było najważniejszym pożywieniem kultowym Skandynawów, a na jedzenie małych prosiaków mogli sobie pozwolić tylko najbogatsi, w tym wypadku królowie” – mówi profesor.
Za najważniejsze odkrycie prof. Duczko uważa tymczasem pozostałości wału kamienno-drewnianego z początku VII wieku. “Wał miał kamienne fundamenty, na których zbudowana była drewniana konstrukcja” – mówi. Jak interpretuje naukowiec, funkcją wału miało być odgrodzenie sfery sacrum królewskich założeń od zwykłego, zewnętrznego świata.
WCIĄŻ WIELE POZOSTAJE DO ODKRYCIA
W ostatnich latach badania archeologiczne przyjęły nieco inną formę. Ekipa archeologów badała już tylko wybrane miejsca Starej Uppsali. “W jednym wypadku natrafiliśmy na najstarszy cmentarz chrześcijański w tej okolicy z XI wieku, a w drugim na interesujący pod względem budowy kurhan grobowy z końca VIII wieku. Stał on na szczycie wzgórza ozowego wymodelowanego w formie kopca, z trzema blokami kamiennymi ułożonymi na zboczach w stronę doliny, którą kiedyś płynęła woda. Grób zawierał szczątki młodego mężczyzny, którego kremacja udała się tylko częściowo – jego biodra i pół kręgosłupa pozostały niespalone. Był to jedyny pochówek w tej części kompleksu i musiał zaznaczać wyjątkowe miejsce, które służyło jakimś rytuałom” – wyjaśnia prof. Duczko
Oprócz prac wykopaliskowych archeolog prowadził badania nad wielkością i charakterem całego kompleksu, współpracując z geologami, botanikami, ornitologami i antropologami. Wyniki badań zostały opublikowane w dwóch tomach serii poświęconej eksploracji Starej Uppsali i w szeregu artykułów i raportów pokazujących skomplikowaną historię tego wielkiego kompleksu. Prof. Duczko zaznacza jednak, że jeszcze duża część stanowiska została nierozpoznana archeologicznie.
PAP – Nauka w Polsce, Adam Lisiecki
kol
http://www.naukapolska.pap.pl
{mos_sb_discuss:7}
|
|
|
