|
Najstarsza cywilizacja Ameryki szybko się rozrosła |
|
|
Najstarsza cywilizacja Ameryki szybko się rozrastała w środkowej części wybrzeża Peru już ponad 5000 lat temu.
Świadczą
o tym opublikowane w ostatnim "Nature" wyniki radiowęglowych badań
wieku próbek pochodzących z 13 stanowisk archeologicznych z
peruwiańskiego rejonu Norte Chico. Stanowiska ciągnęły się wzdłuż dolin
czterech rzek.
Jeden z prowadzących badania, Jonathan Haas z Field Museum w
Chicago, stwierdził, że w ciągu mniej niż 150 lat mieszkańcy tych
rejonów "z małych myśliwsko-zbierackich grup" stali się "dużą, trwałą
społecznością, tworzącą monumentalną architekturę".
Ludzie tej
starożytnej kultury budowali potężne, kamienne struktury mniej więcej w
tym samym czasie, kiedy w Egipcie powstawały pierwsze duże piramidy.
Kultura z Andów rozwinęła się jednak całkiem inaczej niż egipska.
Pozostały
po nich ślady kamiennych, stromych piramid (zwykle o podstawie 100 na
90 m). Ludzie tej kultury andyjskiej nie wytwarzali naczyń (które na
Środkowym Wschodzie pojawiały się wcześniej niż kamienne budowle), nie
znali pisma ani nie rzeźbili. Nie pozostały po nich atrakcyjne
przedmioty, które przykułyby uwagę archeologów czy złodziei.
Cywilizacja
Norte Chico różni się od wszystkich starych cywilizacji większą niż one
zależnością od morza, mniejszą - od upraw - podkreśla współpracująca z
Jonathanem Haasem Winifred Creamer z Northern Illinois University w
DeKalb (USA).
Creamer sądzi, że cywilizacja rozwinęła się w
czterech dolinach dzięki temu, że nauczono się je nawadniać. Z biegiem
czasu wzdłuż rzek uprawiano dynię, fasolę i awokado i nawadniano pola
pod uprawy bawełny - dzięki jej wymianie z mieszkańcami wybrzeża,
mieszkańcy dolin rzek jadali małe ryby (np. sardele).
Niezależnie od pochodzenia, cywilizacja przetrwała 1200 lat, ostatecznie obejmując strefę około 1500 km2.
Zmiany
przyszły dopiero około 2000 roku p.n.e., z uprawami kukurydzy. Wówczas
centra kultury andyjskiej przeniosły się w większe doliny (w kierunku
północnym i południowym), gdzie nie brakowało miejsca na pola uprawne.
|
